Eşeyli üreme, iki ayrı üreme hücresinin bir araya gelmesiyle gerçekleşir. Eşeyli üremenin gerçekleşmesi için, vücut hücrelerinin yarısı kadar kromozoma sahip sperm ve yumurta hücrelerinin üretilmesi gereklidir. Sperm ve yumurta hücrelerinin oluştuğu bu sürece mayoz bölünme süreci denir. Eşeyli üreme ile erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesi sonucu zigot oluşur. Zigotun meydana geldiği bu olaya ise döllenme denir. Eşeyli üremede, dişi ve erkek bireylerin genetik özellikleri yavru bireylere aktarılır.
Mayozla üreme hücrelerinde kromozom sayısı yarıya iner. Bu sayede, üreme hücrelerinin döllenmesi sonucu oluşan yeni bireyin kromozom sayısı, anne ve babanın kromozom sayılarıyla aynı olur. Böylece mayozla nesiller boyunca kromozom sayısının sabit kalması sağlanmış olur. Bununla birlikte mayoz, canlılarda kalıtsal çeşitlilik sağlayarak, her bireyin farklı kalıtsal özellikler taşımasını da sağlar.
Mayoz, birbirini takip eden iki adımda gerçekleşir. Bu sürecin sonunda dört yeni hücre oluşur. Oluşan hücreler, hem birbirlerinden hem de ana hücreden farklı kalıtsal yapıdadır.
Bir Hayvan Hücresinde Mayozun Şematik Gösterimi
| Gösterim | Açıklama |
| Mayoz I Aşamaları | |
 |
Mayoz başlamadan önce, hücrede bir hazırlık evresi gerçekleşir. Bu evrede DNA kendini eşler ve kalıtım materyali iki katına çıkar. |
 |
Ardından, homolog kromozomlar yan yana gelir ve bu kromozomlar arasında parça değişimi olur. Bu olay, gen kombinasyonlarının artmasını sağlayarak çeşitliliği sağlayan etmenlerden biridir. |
 |
Daha sonra, kromozomlar hücrenin ortasında dizilir. Bu aşamada, homolog kromozomların hücre merkezine rastgele dizilmesi ve rastgele kutuplara ayrılması da kalıtsal çeşitlilik sağlar. |
 |
Homolog kromozom çiftleri birbirlerinden ayrılarak farklı uçlara doğru çekilir. Bu sayede, yeni oluşacak hücrelerdeki kromozom sayısı yarıya inmiş olur. |
 |
Sitoplazma ortadan boğumlanarak bölünmeye başlar, çekirdek zarı oluşur. Kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadar olan iki yavru hücre meydana gelir ve mayozun ilk adımı tamamlanmış olur. |
| Mayoz II Aşamaları | |
 |
Mayozun ikinci adımında, birinci adımda oluşan n kromozomlu genetik materyal, çekirdek zarının erimesiyle dışarı çıkar. |
 |
Kromozomlar hücrenin merkezinde toplanır. |
 |
Daha sonra, kromozom parçaları hücrenin kutuplarına doğru çekilir. |
 |
Ardından, çekirdek zarı yeniden oluşur ve sitoplazma bölünmeleriyle beraber “n” kromozomlu dört yeni hücre oluşur. |
İnsanda mayozun ilk adımının sonunda 23 kromozomlu iki hücre oluşurken, mayozun ikinci adımının sonunda 23 kromozomlu 4 hücre oluşur.
Mitoz ve mayoz birbirinden farklı hücresel süreçlerdir. Bu farklar aşağıdaki gibidir.
| Mitoz | Mayoz |
| Vücut hücrelerinde gorulur. | Üreme ana hücrelerinde gorulur. |
| Sonucunda iki hücre oluşur. | Sonucunda dört hücre oluşur. |
| Kromozom sayısı değişmez. | Kromozom sayısı yarıya iner. |
| Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücre ile aynıdır. | Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücreden farklıdır. |
| Kromozomlar arasında parça değişimi görülmez. | Kromozomlar arasında parça değişimi görülür. |
| Tek hücrelilerde üremeyi, çok hücrelilerde yaraların onarılmasını ve büyümeyi sağlar. | Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin oluşmasını sağlar. Parça değişimi ile genetik çeşitliliğin ortaya çıkmasını sağlar. |
| Hücre art arda mitoz geçirebilir. | Hücre art arda mayoz geçiremez. |
Kaynak: EBA
